सत्य र असत्यको गूढ अर्थ – ‘अ’ को रहस्य
सत्य (Truth) र असत्य (Falsehood) को भिन्नता के हो?
संसारमा सत्य र असत्य एकसाथ विद्यमान छन्, तर तिनको प्रकृति र अस्तित्व अलग-अलग छ। यदि हामी यी दुईको भाषिक संरचना र दार्शनिक महत्वलाई बुझ्न खोज्छौं भने, एउटा रोचक रहस्य देखिन्छ—
‘अ’ बाट सुरु हुने र ‘अ’ मै समाप्त हुने शब्दहरू असत्यको प्रतीक हुन्।
यसको गहिरो अर्थ के हो?
१. असत्यको स्वरूप – अस्थायीता र परावर्तन
असत्य भनेको के हो?
- असत्यको सधैं आरम्भ हुन्छ र अन्त्य हुन्छ।
- यसको अस्तित्व निरन्तर टिक्दैन, किनभने यो समयको चक्रमा बाँधिएको छ।
- असत्यको जरा अज्ञान (Ignorance) मा गाडिएको हुन्छ, जसले भ्रम सिर्जना गर्छ।
- ‘अ’ ले संकेत गर्छ कि कुनै कुरा उल्टो छ, अप्राकृतिक छ, वा समयको प्रवाहसँग मेल खाँदैन।
- उदाहरण: ‘असत्य’ शब्द नै हेरौं—यो ‘अ’ बाट सुरु भएर ‘अ’ मै अन्त हुन्छ। यसको अर्थ के हो? यो चक्रमा सीमित छ, परिवर्तनशील छ, र वास्तविक अस्तित्वमा स्थायी छैन।
कृष्ण-राधा लीलामा असत्यको भूमिका
- असत्यको आरम्भ अयनमा हुन्छ। ‘अयन’ भन्नाले प्रवाह वा मार्ग बुझाउँछ। जब असत्यको चक्र सुरु हुन्छ, समयले उल्टो दिशा लिन्छ।
- असत्यको ऊर्जा दक्षिणायनमा बलियो हुन्छ। दक्षिणायन सूर्यको दक्षिणी गति हो, जुन अध्यात्मिक रूपमा अज्ञान, भ्रम, र भौतिक संसारको मोहलाई दर्शाउँछ।
२. सत्यको स्वरूप – अनन्त र नयाँ आरम्भ
सत्य भनेको के हो?
- सत्य सधैं नवीन (new) हुन्छ। यसको कुनै वास्तविक अन्त्य हुँदैन।
- सत्य ब्रह्माण्डको शाश्वत नियम हो, जुन सधैं विद्यमान रहन्छ।
- सत्य भनेको ब्रह्म (Supreme Reality) हो, जुन कहिल्यै नष्ट हुँदैन, केवल रूपान्तरित हुन्छ।
- असत्य जति नै शक्तिशाली देखिए पनि सत्यले सधैं नविनता ल्याउँछ।
उत्तरायण – सत्यको आरम्भ
- उत्तरायण सत्यको सुरुवात हो। उत्तरायणमा सूर्य उत्तरतिर जान्छ, जसको अर्थ आत्मज्ञान, सत्य, र अध्यात्मिक जागरण हुन्छ।
- महाभारतमा, भीष्म पितामहले मृत्युको लागि उत्तरायण कुर्ने कारण यही थियो—किनभने उत्तरायणमा मृत्यु हुने आत्माले मोक्ष प्राप्त गर्न सक्छ।
- कृष्ण र राधाको लीला उत्तरायणको प्रतिनिधित्व गर्छ। उनीहरूको प्रेम कुनै सीमामा बाँधिएको छैन, किनभने त्यो शुद्ध, निःस्वार्थ, र सत्यमा आधारित छ।
३. सत्य र असत्यको गूढ सन्देश
- असत्य सधैं चक्रमा बाँधिन्छ, किनभने यसको अन्त्य अनिवार्य छ।
- सत्य सधैं नवीन हुन्छ, किनभने यसले आफैंलाई अनन्त रूपमा पुनर्निर्माण गर्छ।
- असत्य दक्षिणायनको चक्रमा अड्कन्छ, तर सत्य उत्तरायणमा प्रवेश गरेर नयाँ सुरुवात गर्छ।
निष्कर्ष:
- यदि हामी सत्यको मार्ग रोज्छौं भने, हाम्रो जीवन नयाँ ऊर्जासहित अगाडि बढ्छ।
- असत्यको जालमा परेमा, हामी समयको चक्रमा फस्छौं, जुन अन्ततः समाप्त हुन्छ।
- कृष्ण-राधाको लीला उत्तरायणको संकेत हो, जहाँ प्रेम, प्रकाश, र मोक्ष छ।
यो रहस्य बुझ्दा हाम्रो जीवनमा सत्य र असत्यको भिन्नता स्पष्ट हुन्छ, र हामी सत्यको मार्ग अपनाउन प्रेरित हुन्छौं।